Out of the box-balkons

Kirsten Hannema

De 114 kleurige prefab betonnen balkons, als doosjes opgehangen aan de gevels, geven extra maatschappelijke waarde aan de seniorenhuisvesting die JJW Architects in opdracht van woningbouwvereniging KAB realiseerde in de Kopenhaagse nieuwbouwwijk Ørestad. De architecten wilden afrekenen met het beeld van een ziekenhuisachtige, anonieme instelling.

Primeur

Met de box-balkons die architectenbureau JJW in 2008 in samenwerking met prefab betonproducent HiCon ontwikkelde voor een zorgcentrum, had Kopenhagen een primeur; het is het eerste project waarin de doosvormige balkons van hogesterktebeton zijn toegepast. De innovatie schuilt niet alleen in de vorm, maar ook in de speelse uitstraling die de balkons aan het seniorencomplex geven – heel anders dan een gemiddeld bejaardenhuis, dat nog vaak lijkt op een ziekenhuisachtige, anonieme instelling. Daarvoor in de plaats ontwierpen ze kleurige gevels met bijzondere buitenruimtes, die uitdrukking geven aan de individuele appartementen en hun bewoners.

Beperkingen

Het zorgcentrum is ontworpen als een open vierkant gebouw met zeven verdiepingen rond een binnenplaats, en omvat 114 sociale huurwoningen en voorzieningen. Het project kende strikte randvoorwaarden, vertelt architect Niels Toft Wendelboe van JJW Architects. De ouderen die hier wonen hebben dag en nacht zorg nodig, waarbij strenge brandveiligheidsvoorschriften en eisen ten aanzien van werkcondities golden. De uitdaging was om binnen de beperkingen ruimtelijke kwaliteit te creëren. De balkons - 2,8x2,8 m en 2 m diep - moesten voldoende ruimte bieden aan rolstoelgebruikers, maar ook beschutting tegen de wind.

De pdf's van de tekeningen zijn hier te downloaden

• Dwarsdoorsnede
• Bevestiging aan gevel
  
  

Dubbelwandige mal

Door de balkons een asymmetrische vorm te geven, creëerden de ontwerpers een speels gevelbeeld en de mogelijkheid om de zon- en schaduwbelasting af te stemmen op de geveloriëntatie. Hogesterktebeton bood de mogelijkheid om die variatie binnen het beperkte budget te realiseren. De uitdaging van het ontwerpproces, en de grootste investering, zat vooral in het uitdenken van een herbruikbaar bekistingssysteem waarmee je de doosvormige balkons zonder kans op beschadigingen kunt lossen, vertelt Søren Mosegaard Goul Hansen van HiCon. Meestal wordt gewerkt met houten mallen, bij dit project met staal omdat er een groot aantal gietingen gedaan moest worden, en vanwege de vereiste stijfheid. Deze wordt met behulp van een kraan opgebouwd en bestaat uit een binnenmal, waar de wapening tegenaan geplaatst wordt, met daar omheen een buitenmal.

Draaibaar passtuk

Om de uniformiteit van het oppervlak te waarborgen, zijn de balkons als één element gegoten, vanaf de achterzijde. Na het gieten werden de vier stalen wanden waaruit de mallen zijn opgebouwd, en die in elkaar grijpen, weer op volgorde verwijderd met de kraan. Om de asymmetrische vorm te maken, is het onderste deel van de mal als een passtuk van hout ontworpen. Dit deel kan eenvoudig 90 graden gedraaid worden, afhankelijk van of het schuine deel onder, boven, links of rechts zit. Zo konden met één mal de vier verschillende balkontypes geproduceerd worden.

Lichtgewicht

Door de balkonvloeren hol uit te voeren, kon het gewicht worden gereduceerd en het volume gehalveerd, zodat minder materiaal nodig was. De balkonwanden zijn 60 mm dik, met aan de voorzijde een verdikte rand van 100 mm, die correspondeert met de maat van de raamkozijnen. De balkons zijn aan het betonnen binnenspouwblad verankerd met behulp van hoekstalen en een bout. De precieze positionering van de hoekstalen, zo dat alle balkons met de hijskraan in een keer op hun plek konden worden gepast, was een tweede uitdaging voor Søren Mosegaard Goul Hansen. "Het vergde veel coördinatiewerk tussen architect, constructeur en aannemer." De glazen balustrades worden gedragen door simpele stalen ‘roedes’, die aan de zijwanden van de balkons zijn bevestigd.

Kleurrijk

De groen en gele gevels van het zorgcentrum verwijzen naar de beroemde kleurige ‘grachtenpanden’ in de binnenstad van Kopenhagen, vertelt Toft Wendelboe. "Ons doel was om met verschil in kleur de grote schaal van het gebouw te breken. De balkons dragen daar ook aan bij." Om de balkons dezelfde kleur geel en groen als de gestuukte gevels te geven, werden drie lagen epoxyverf aangebracht. Inmiddels hebben de bewoners de buitenruimtes vol gehangen met plantenbakken en allerhande decoraties. "Sommige mensen vinden het te rommelig, ik vind het leuk om te zien hoe de ruimtes worden toegeëigend; precies waar we op hoopten. Het bewijst voor mij dat het ontwerp werkt."