Prefab beton maakt eerste ‘bosflat’ voor sociale verhuur mogelijk

Auteur: Foka Kempenaar

De Trudo Toren in de Eindhovense wijk Strijp-S is de eerste echte ‘bosflat’ in Nederland. De befaamde Milanese architect Stefano Boeri realiseerde elders in de wereld wel meer Bosci Verticale, maar nog nooit voor de sociale huursector. “Door de plantenbakken en een groot gedeelte van het gebouw in prefab beton uit te voeren, werd dit haalbaar”, legt Bart van Berlo (projectmanager INBO) uit. Zijn bureau vertaalde als uitvoerend architect het esthetisch ontwerp van Boeri naar een uitvoerbaar plan.

Na een aantal bezoeken aan Milaan was het duidelijk: de opdrachtgever van de Trudo Toren wilde ook zo’n ‘verticaal bos’, maar dan voor de sociale verhuur. Gedacht werd aan een oplossing waarbij de balkons aan het gebouw kwamen te hangen, met daarop het groen. Uitgebreid vooronderzoek van INBO en groendeskundige Du Pré toonde aan dat dit mogelijk moest zijn. “Dus kregen wij de opdracht om samenwerking te zoeken met Boeri. Die twijfelde in het begin of de plannen haalbaar waren. Niet zo gek als je bedenkt dat het gemiddelde appartement in Milaan 2 tot 3 miljoen euro kost.”

Prefab maakt project haalbaar

De Nederlandse leden van het bouwteam wisten de Italiaanse architect te overtuigen, door een aantal ingenieuze oplossingen voor te stellen. Daarbij werd vooral gekeken naar het verkorten van de uitvoeringstijd en zo min mogelijk materialisering. Zo ontstond het plan om het casco van de Trudo Toren grotendeels te realiseren met prefabricage. De liftkern, binnenwanden, kolommen en sandwichelementen zijn van prefab beton, net als alle plantenbakken.

Door die hoge mate van prefabricage kon er vanaf de vrachtwagen worden gemonteerd. “Zo hebben we ook de wens van de aannemer om steigerloos te kunnen bouwen ingewilligd. Deze aanpak is een hele belangrijke move geweest voor de haalbaarheid van de toren; zowel qua uitvoering en planning als financieel.”

Enorme druklast

Als je bedenkt dat een boom gemiddeld 6.000 kg weegt, en dat daar vervolgens nog 3.000 kg eigen gewicht van de plantenbak bijkomt, kun je wel nagaan hoe groot de druklast op de Trudo Toren is. Daarom zijn de vloeren vervaardigd van breedplaatvloeren die maar liefst 39 cm dik zijn. Bovendien is er een tweede draagweg aanwezig in de vorm van een hogesterktebetonbalk, als een buitenring rond de toren.

Zo min mogelijk mallen

Door slimmigheidjes in het ontwerp en bij de productie van de plantenbakken is nog meer winst behaald: deze zijn met slechts zes verschillende mallen geproduceerd. De volgorde van de bakken wisselt in elke tweede laag en vervolgens zijn laag één en twee in de derde en vierde laag gespiegeld. Dit ritme herhaalt zich elke vier verdiepingen.

Balkon en gevelbekleding ineen

De meeste balkons zijn geplaatst op de vloer van de appartementen en met hoeklijnen bevestigd door deze mee te nemen in het storten van de vloeren. Zo vormen de balkons/annex bloembakken meteen de gevelbekleding. Eén van de bakvarianten is niet op de vloer geplaatst en zakt als het ware met de onderkant door de vloer heen. Dat zorgt ervoor dat het gevelbeeld nog wat speelser wordt.

Die ene balkonvariant betekende wel extra werk voor de aannemer en de betonleverancier. “Omdat deze met isokorven aan de gevel moest worden bevestigd aan een in het werk gestorte wand.” Een leuk weetje hierbij: tot en met de 10^e verdieping kon er nog gebruik worden gemaakt van de betonpomp. Op de hogere verdiepingen moest worden gewerkt met een kubel.

Uitdagend groenplan

Uitgangspunt van de architect was dat bij iedere loft tenminste één boom kwam te staan.

Du Pré heeft samen met een Italiaans groenbedrijf gezorgd voor het gehele groenplan. “Uitgangspunt was dat de toren het gehele jaar door een natuurlijk aanzicht zou bieden met ruimte voor allerlei biodiversiteit. Daarom moest de beplanting bladhoudend zijn en is bijvoorbeeld gekeken welke kleuren de diverse bomen en struiken in de verschillende jaargetijden aannemen. Anderhalf jaar voor de uitvoering zijn de bomen al in een bak van één m² op kweek gezet, zodat ze later gemakkelijk de toren in konden worden gehesen.”

Abseilend snoeien

Ook met het oog op het onderhoud is er uitgebreid onderzoek gedaan. Gekozen is voor een onderhoudsinstallatie op het dak. Via een pantograaf met een draaiende bak kunnen de hoveniers de bomen en struiken zo aan de meeste kanten snoeien. Daarnaast is er een abseilteam van hoveniers dat de lastig te bereiken plekken bijhoudt. Voor de bewatering is naast het gebouw een waterbufferingssysteem in de grond aangebracht.

Om te zorgen dat de planten de juiste hoeveelheid water krijgen in combinatie met de regen die valt, zijn er in de plantenbakken overlopen en diverse sensoren aangebracht. Water kan zo nodig worden opgepompt via een slim leidingsysteem, dat zich via de kern van de toren vertakt naar alle vloeren. Daarin zijn waterleidingen en -afvoeren opgenomen. Ditzelfde systeem kan ook worden gebruikt voor het gericht toedienen van middelen om eventuele ziektes te bestrijden.

Afwerking beton

Tot slot nog dit: het toegepaste beton is met pigmenten spierwit gemaakt, maar niet verder afgewerkt. Is de kans op vervuiling van het beton met al dat groen niet extra groot? “Goede vraag. Het hangt ervan af hoe de beheerder hier binnen enkele jaren tegenaan kijkt: laat je de natuur verder haar gaan, of ga je toch extra onderhoud doen?”

INBO heeft de samenwerking met Boeri inmiddels voortgezet voor het project Wonderwoods in Utrecht. Bart: “Je ziet het er niet direct vanaf omdat het gevelontwerp anders is, maar het ontwerpprincipe en de principes van oplegging en ophangen van de groenbakken zijn exact hetzelfde als in de Trudo Toren.