Bouwen met betonnen ‘foto’s’

In de Bahreinse stad Muharraq bouwde Studio Anne Holtrop een kunstdepot met betonpanelen die op locatie in zand gegoten zijn, als foto-afdruk van de plek.

Beton is voor architect Anne Holtrop meer dan een bouwproduct: een ‘middel’ om plekken ervaarbaar te maken. Voor zijn tentoonstelling Batara (Arabisch voor ‘uithakken’), in 2010, experimenteerde hij met beton dat zonder bekisting in zand gegoten wordt. Zo ontstonden ‘3D-foto’s’ van de grond, die hij verwerkte in een open paviljoen. Het ontwerp voor het kunstdepot borduurt daarop voort. Hier gebruikte Holtrop de afdrukken als dragende gevel- en plafondelementen.

Unieke elementen

Duurzaamheid was ook een argument om de elementen op locatie te gieten; het scheelt in bekistingsmateriaal en energie voor transport. Het gewicht dat de bouwkraan kon tillen, de afmetingen van het smalle, langgerekte kavel en de specifieke plek binnen de gebouwcompositie, waren bepalend voor de afmetingen van de prefab panelen. Voor de productie zijn vervolgens kuilen op het terrein gegraven, afgetimmerd met een houten frame. Na het plaatsen van het wapeningsstaal werd de kuil vol beton gestort en glad afgestreken. De afmetingen van de circa 60 mm dikke panelen varieert van 1,7 en 2,3 tot 5,3 m bij een hoogte van 3,3 m. De hoeveelheid wapening verschilt afhankelijk van de positie in de gevel of het plafond. Uiteindelijk is elk van de 85 panelen – 41 voor de gevel, 44 voor de plafonds - uniek.

Rotsgevel

Het kunstdepot staat tegenover een straathoek met een verticale tuin; vandaar de naam 35 Green Corner Building. De bijzondere, rotsachtige voor- en kopgevels van het depot sluiten mooi daarbij aan. De fundering, kern en achtergevel, die tegen een parkeergarage staat, zijn gemaakt van in het werk gestort beton. De opdrachtgever wilde de flexibiliteit om het archief te gebruiken voor tentoonstellingen, kantoorwerk en ontvangst van klanten. Daarom moest het daglicht in alle ruimtes regelbaar zijn. De architect creëerde gevelopeningen door een aantal panelen ‘weg te laten’. Om de kunst te beschermen tegen daglicht, worden aluminium luiken voor het glas geschoven. Deze (holle) luiken en de toegangsdeur zijn, net als de betonelementen, gegoten in zand.

Maakproces

Samen met constructeur Mario Monotti zijn het ontwerp voor de betonpanelen en het maakproces op locatie uitgewerkt. Per verdieping werden eerst de wanden en vloeren in het werk gestort, waarna de prefab panelen – die tegelijk met het storten werden gegoten – op hun plek in de gevel en het plafond werden gehesen. De inrichting van de bouw- en werkplaats, de constructie van de vier verdiepingen en de inrichting van het depot duurden bij elkaar een jaar.

Verrassingen

Het moeilijkste vond projectarchitect Maitham Almubarak 'het communiceren naar de bouwvakkers’. "Ze zijn gewend om te werken met een vooropgesteld beeld en vaste afmetingen. Ons doel was juist om een gebouw te maken waarvan je vooraf niet precies weet hoe het eruit zal zien. We hebben met schaalmodellen en proeven vooraf veel getest om de parameters te bepalen waaraan we ons zouden houden. Elke keer als er een prefab paneel opgetild werd uit zijn mal en op zijn plek gezet, ervoeren we het als een compleet nieuw iets. Het waren stuk voor stuk aangename verrassingen."